Foto: Dudok Architectuur Centrum

Home / Architectuur / Architectuur Hilversum / Interbellum / Pleisterfabriek / Gemeentewerf / Werf35

Pleisterfabriek / Gemeentewerf / Werf35
1916/1929/2020

Mussenstraat 9-21 Hilversum

Aan de Mussenstraat, langs de spoorlijn Amsterdam-Amersfoort, ligt een ruim voormalig fabrieksterrein dat nu Werf35 bevat. De ontwikkeling van dit terrein begon in 1916 met de bouw van een fabriek voor de NV Koninklijke Pharmaceutische Handelsvereeniging. Daarna was hier lange tijd de Gemeentewerf gevestigd met gebouwen voor opslag en voor het stallen en onderhouden van het materieel van de gemeentereiniging. In 2011 begon de transformatie tot een verzamelplaats voor creatieve industrie. Veel van de oorspronkelijke gebouwen en structuur zijn nog herkenbaar aanwezig op het terrein van Werf35.

Versnelde ontwikkeling

Hilversum-Oost bestond tot eind negentiende eeuw voornamelijk uit heide- en zandgronden. Begin twintigste eeuw, na aanleg van het spoor tussen Amsterdam en Amersfoort en de bouw van het station (1874), kwam het gebied versneld tot ontwikkeling. Langs de spoorlijn werden grote stukken grond gereserveerd voor de aanleg van industrieterreinen. De ligging ten oosten van het centrum en de bebouwde kom was gunstig vanwege de veelal westenwinden, waardoor de stankoverlast beperkt was. De nabijheid van het spoor was gunstig voor de aan- en afvoer van goederen.

Pleisterfabriek

Op deze locatie bouwde de Pharmaceutische Handelsvereeniging uit Amsterdam (later Brocades- Stheeman) in 1916 een fabriek voor de productie van tabletten en hechtpleisters. De oorspronkelijke fabriek, sober uitgevoerd in een traditionele baksteenbouw, bevond zich in een centraal gelegen gebouw met drie puntdaken. Al snel verrezen naast de fabriek drie nieuwe fabriekshallen, die gekenmerkt werden door karakteristieke sheddaken (of zaagtanddaken). Deze daken hadden lichtvensters aan de noordzijde en werden veel toegepast in fabriekshallen vanwege de gelijkmatige lichtinval. Zoals in die tijd gebruikelijk was, zorgde de fabriekseigenaar ook voor enkele arbeiderswoningen voor de fabrieksarbeiders. Deze in 1923 gebouwde woningen bevinden zich op de hoek van de Mussenstraat en de Oosterengweg (Mussenstraat 62-68).

Gemeentewerf

Eind 20-er jaren vertrok Brocades-Stheeman uit Hilversum en kocht de gemeente het terrein aan om er de gemeentewerf te vestigen. Deze bevond zich tot die tijd nog aan het Langgewenst in het centrum, maar kon daar door ruimtegebrek niet uitbreiden. De gemeente paste het terrein en de bestaande gebouwen op enkele punten aan, maar aan het uiterlijk van de gebouwen veranderde weinig. De bedoeling was dat op termijn ook de brandweerkazerne op het terrein een plaats zou krijgen. Hierop vooruitlopend werd in 1933 langs de Mussenstraat het 16e gemeentelijk woningbouwcomplex naar een ontwerp van gemeente-architect W.M. Dudok gebouwd, “geschikt om te zijner tijd voor het centraal wonen van de brandweer te worden bestemd”. De brandweer kwam er niet maar wel kwamen op het terrein diverse andere gebouwtjes, loodsen en stallingen. In 1968 kwam bij de ingang aan de Mussenstraat een portiersloge die de toegangsweg verdeelde in een in- en uitrit. De stoep daartussen, met daarop de portiersloge, was voorzien van zwart-wit geblokte stoeptegels.

Herbestemming

Omdat het complex niet meer aan de huidige eisen voldeed, heeft de gemeente de werf in 2011 verlaten en begon de ontwikkeling van Werf35. De vele losse gebouwtjes verdwenen. De fabrieksschoorsteen, die eerst al was gehalveerd, verdween helemaal. De kern van het terrein, gevormd door de oorspronkelijke pleisterfabriek en de fabriekshallen met sheddaken, is nog grotendeels aanwezig en maakt de industriële erfenis van de locatie zichtbaar. De gebouwen zijn gerestaureerd met behoud zoveel mogelijk karakteristieke elementen. Op het terrein bevinden zich nog een deel van de oorspronkelijke scheidingsmuur evenals de geblokte stoeptegels aan het begin bij de toegangsweg. De herontwikkeling tot verzamelplaats van creatieve industrie is nog gaande.