Home / Activiteiten / Architectuurwandeling / Fietsroute Klankbankjes Hilversum

Architectuurwandeling

Fietsroute Klankbankjes Hilversum

Waarom klankbankjes?

Mooie en interessante plekken kun je beleven met al je zintuigen: je ogen zien, je oren horen, je neus ruikt en je lichaam voelt. Klankbankjes op zeven locaties waar de natuur en Hilversum elkaar raken maken dit mogelijk. Pak de fiets, volg de route en neem plaats, plug in met de oortjes van je mobiele telefoon, luister naar de muziek die het Metropole Orkest speciaal voor het uitzicht uitzocht, voel het ruwe hout waarop je zit en geef je ogen de kost: wat zie je? bevalt het uitzicht je? waarom zit je hier? wil je dat het altijd zo blijft? De gekozen locaties verraden de ontwerpende hand van stadsbouwmeester W.M. Dudok.

De plaatsing van de klankbankjes is een initiatief van de Gemeente Hilversum, het Metropole Orkest en het Dudok Architectuur Centrum.

Goois Natuur Reservaat en Stichting Stad en Lande van Gooiland

In 1932 werd het Goois Natuur Reservaat opgericht. Doel was het beschermen en beheren van hei en bos. Het jaar daarop maakte Dudok het uitbreidingsplan voor Hilversum: de grenzen van de groei legde hij vast. Hilversum was nu een tuinstad met beschermde natuur rondom. Hei en bos waren niet langer belangrijk vanwege hun opbrengst als product (hout, honing, schapenmest), maar vanwege hun immateriële betekenis: je komt er tot rust, je kunt ervan genieten en in ontspannen! De natuur werd recreatielandschap en Hilversum een aantrekkelijke woonplaats in de tuin van Amsterdam. Het Dudok Architectuur Centrum ontwikkelde deze route ter gelegenheid van de 85^e verjaardag van het Goois Natuur Reservaat en het 40-jarig bestaan van de Stichting Stad en Lande van Gooiland.

Metropole orkest

De zeven klankbankjes zijn ontworpen voor het Metropole Orkest, dat deze banken als pr-stunt heeft ingezet voor hun toernee in 2013. Het Orkest toerde toen langs tien steden met de filmmuziek van de Nederlandse film ‘De Nieuwe Wildernis’, die destijds bekroond werd met de Rembrandt Award. De verschillende muziekstukken die vanuit de bankjes te horen zijn, werden met zorg uitgekozen door het Metropole Orkest, passend bij de verschillende plaatsen waarop wordt uitgekeken.

De fietsroute

Download hier de fietsroute langs de klankbankjes of bekijk hier de specifieke locaties.

Of download de app van izi.TRAVEL en zoek op ‘Klankbankjes route Hilversum’.

Klankbankje 1: Het raadhuis (1923 – 31)

Nooit ontwierp Dudok er een bankje om van vijver en tuin te genieten, al vroegen mensen er wel naar. Met de vijver waarin de raadzaal, werkkamers van burgemeester en wethouders en de toren weerspiegelen, omringd door kleurrijke bloemen en groene planten, voldeed Dudok aan zijn opdracht: een indrukwekkend modern raadhuis maken voor een tuinstad met een goed bestuur! In de woorden van plantsoenopzichter J.H. Meijer: “Dit raadhuis zal het mooiste gebouw in het Gooi moeten worden en wij zullen het aan het publiek laten zien als vanuit bloemen oprijzende”.

De muziek:

• Artiest: Duke Ellington (1951)
• Titel album: Harlem
• Gekozen omdat: Het stuk laat een dwarsdoorsnede van culturen en emoties uit de maatschappij van vandaag zien en is daardoor bij uitstek op het lijf van het Raadhuis geschreven. Het is immers een gebouw met metropolitane allure, waarin alle culturen en emoties voorbij komen.

Klankbankje 2: Hertenkamp (1937-39)

Dudok ontwierp de stal voor de hertenkamp naast het zogenaamde Heksenweitje, zoals de landbouwgronden (‘engen’) hier werden genoemd. De aanleg van de hertenkamp zorgde in deze crisisjaren voor werkgelegenheid. Op dit hoge punt aan de oostflank van de Trompenberg zou een blijvend vrij uitzicht richting Laren te allen tijde gegarandeerd zijn. Dat had de eigenaar die de grond ter beschikking stelde geëist. De stal lijkt een kleine boerderij; het ronde raampje is als het ware Dudoks handtekening. Meer informatie over de achtergronden van hertenkampen is te lezen in de brochure van De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed over de historische hertenkampen in Nederland.

De muziek:

• Artiest: Groot Omroepkoor olv Kaspars Putniņš
• Titel album: Rachmaninov: Mariavespers
• Gekozen omdat: Natuur en religie liggen soms zo dicht bij elkaar. Wie heeft zich op een mooie plek in de natuur niet een stukje dichter bij de hemel gevoeld? Het Heksenweitje bij de Hertenkamp is een oase van groen in Hilversum, de muziek van Rachmaninov een manier om de schoonheid van de natuur nog intenser te beleven.

Klankbankje 3: Kamerling Onnesweg, Kamrad (1933-1964)

Op deze plek ziet u het meest bijzondere deel van Dudoks beëindigingsplan uit 1933: het zogenaamde Kamrad dat in 1961-64 werd gerealiseerd. Flatgebouwen waaieren uit naar de natuur, net zoals het Hilversumse wegennet vanuit waar oorspronkelijk schapen naar de hei werden gedreven. Een kamrad is een vertanding die ervoor zorgt dat een ronddraaiend voorwerp niet de verkeerde kant opgaat. De boodschap is duidelijk: hier maakte Dudok een definitief einde aan de groei van Hilversum! Met plantsoenen langs de ringweg en de Lorentzweg en Eemnesserweg zorgde hij voor een goede verkeersafwikkeling, maar ook voor een mooie en zuiverende overgang van land naar stad. Ook de vijvers kregen een dubbele functie: esthetisch en functioneel om regen en afvalwater op te vangen.

De muziek:

• Artiest: Metropole Orkest en Snarky Puppy, Jules Buckley
• Titel album: Sylva
• Gekozen omdat: Vanaf dit bankje zie je de natuur, ruimte en bomen in de verte. Het album Sylva van Metropole Orkest en Snarky Puppy won in 2016 een prestigieuze Grammy. Het is een suite bestaande uit 6 delen die allerlei natuurgebieden van over de hele wereld verbeelden. Passend bij het uitzicht kan je je fantasie de vrije loop geven.

Klankbankjes 4 en 5: Anna’s Hoeve (1933-41)

Deze locatie vertelt talloze verhalen: van een kasteeleigenaar die in 1839 een stukje hei kocht en er een boerderij op bouwde met de naam van zijn vrouw, van de gemeente Hilversum die vanaf 1931 een recreatiegebied liet aanleggen als werkverschaffingsproject en daarbij een oplossing vond voor zwaar vervuilde grond. Er kwamen siervijvers, heuvels en bos, naar ontwerp van Dudok. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kapten Hilversummers de bomen om er hun huizen mee te verwarmen en aan het einde van de oorlog stond er Duits afweergeschut. Daarna herrees het recreatiepark voor jong en oud. Je kon er wandelen, zwemmen, heuvels beklimmen en in de winter sleeën en skiën. De speeltuin trok bezoekers uit een wijde omtrek, net als de uitspanning Anna’s hoeve. Toch raakte het gebied in verval, vooral als gevolg van branden. Anna’s hoeve is nu een nieuwe woonwijk aan de stadsrand, met sportvelden en heuvels om te recreëren en van het uitzicht te genieten. De heuvel die de woonwijk scheidt van de rioolzuivering is net zo onnatuurlijk als de andere en ook uit vervuilde grond opgebouwd. Het rioolzuiveringscomplex van Felix Claus uit 2014 zorgt met het landschapsontwerp van H+N+S architecten voor een nieuwe stadsrand in de geest van Dudok: een mooie, gezonde en geleidelijke overgang van stad naar land.

Let op: het laatste stuk naar de bankjes toe, moet gelopen worden (de berg van Anna’s Hoeve is voetgangersgebied).

De muziek bankje 4:

•  Artiest: Metropole Orkest
• Titel album: Dolf van der Linden 100 jaar
• Gekozen omdat: In deze nieuwe wijk zijn straten vernoemd naar invloedrijke musici uit het rijke omroepverleden. Dolf van der Linden mag hier zeker niet ontbreken. Als oprichter van het Metropole Orkest heeft hij de Nederlandse muziekgeschiedenis verrijkt. Op dit bankje luistert u naar een album speciaal uitgegeven ter ere van zijn 100^e geboortedag. De muziek is tijdloos, voor velen herkenbaar en past nergens zo goed als hier in Hilversum.

De muziek bankje 5:

• Artiest: Metropole Orkest
• Titel album: Hommage aan Rogier van Otterloo
• Gekozen omdat: In deze nieuwe wijk zijn straten vernoemd naar invloedrijke musici uit het rijke omroepverleden. Naast de muziek van Dolf van der Linden, te vinden op het andere Klankbankje in Anna’s Hoeve, mag uiteraard Rogier van Otterloo niet ontbreken in deze wijk. Op dit bankje luistert u naar de muziek van Rogier van Otterloo, de flamboyante opvolger van Dolf van der Linden die het Metropole Orkest (inter)nationaal verder statuur gaf.

Meer informatie inclusief persoonlijke herinneringen in woord en beeld is te zien in de film ‘Mooie herinneringen aan Anna’s Hoeve’ Met dank aan Kees van Aggelen en Meijndert Ruitenberg.

Klankbankje 6: Kolhornseweg, Zuiderhof

Waar stad en land in elkaar overgaan ligt begraafplaats Zuiderhof, het laatste ontwerp van Dudok voor Hilversum, uit 1958. Dudok schreef: “Dit is geen object voor pracht en praal. Met weinig middelen moet alles worden gezegd. Door de werking van ruimtelijke verhoudingen moet de stemming, de humane sfeer, worden bereikt.” Met dit ontwerp verwezenlijkte Dudok wat hij met de stadsrand beoogde: een bijna vanzelfsprekende overgang tussen bebouwing en natuur. Het uitzicht op de Zuiderheide is ook betekenisvol: in de verte liggen grafheuvels uit de Bronstijd. Een van de dienstwoningen werd door architectenbureau Boerman en Henket ontworpen als crematorium en in 2016 in gebruik genomen. Wie zich omdraait en naar de woningen kijkt, ziet dat Dudok deze keer koos voor een stadsmuur. Op deze plek is op allerlei manieren het verleden verbonden met het heden.

Gerealiseerd met medewerking van Goois Natuurreservaat

De muziek:

• Artiest: Radio Filharmonisch Orkest olv Jaap van Zweden
• Titel album: Bruckner Symfonie nr 9
• Gekozen omdat: Bruckners Negende symfonie, die hij in zijn laatste levensjaar schreef, opent met een weids eerste deel. Een deel dat precies bij het open heidelandschap past: majesteitelijk en groots. Bruckner was een diep religieus man, ook dat openbaart zich in deze symfonie, maar van zijn naderend einde nog geen spoor…

Klankbankje 7: Oude haven

In de 17e eeuw werd het eerste stukje van de Hilversumse vaart gegraven door de Erfgooiers die grond voor de aanleg van ’s-Graveland hadden afgestaan. Zo kwam een verbinding met Amsterdam tot stand. De hoofdstad had voortdurend behoefte aan zand, als bouwgrond en om schepen te belasten die naar Indië voeren. De vaart werd later doorgetrokken; in 1876 lag de Hilversumse haven hier en begin 20^e eeuw werd het gebied ingericht als stadspark. Directeur Publieke Werken Andriessen maakte een trap op het talud (70 treden!) en zijn opvolger Dudok de afsluiting ervan. De zand- en zoutbunker (o.a. voor gladheidbestrijding in Hilversum) met schaftlokaal (met groot venster boven de uitlaadkleppen) volgde in 1941. Het metselwerk heeft een weefpatroon; niet de muren dragen het gebouw maar de betonconstructie. Het dak ontwierp Dudok als een balkon met bankjes vanwege het fraaie uitzicht.

De muziek:

• Artiest: Hollie McNish, Metropole Orkest, Jules Buckley
• Titel album: Poetry versus Orchestra
• Gekozen omdat: Zittend op dit Klankbankje hoort u de gedichten van de Engelse dichteres Hollie McNish. Ze heeft de gedichten opgenomen waarna Jules Buckley en Chris Wheeler muziek hebben gecomponeerd die perfect onder de opgenomen gedichten past. De gedichten zijn beeldend en gaan over actuele sociale vraagstukken. Muziek en tekst versterken elkaar op een manier die tussen spoken poetry en rap beweegt.