Foto: Dudok Architectuur Centrum
Magazijn/expeditiegebouw Wybertjesfabriek
1948-1950 / Stephanus Gerhardus Barenbrug
Larenseweg 123, Hilversum
Aan de Larenseweg, de historische uitvalsweg in Hilversum-Oost, ligt het magazijn annex expeditiegebouw van wat bekend stond als de Wybertjesfabriek. Het gebouw is een exemplarisch voorbeeld van de naoorlogse bedrijfsbouw. Het voormalige fabriekscomplex aan de Larenseweg, waar jarenlang de bekende wybertjes werden geproduceerd, heeft alle thema’s van de twintigste-eeuwse industriële ontwikkeling in zich. Het magazijn/expeditiegebouw werd in 1948-1950 gebouwd naar een ontwerp van architect Stef Barenbrug (1892-1987). In 2020 werd het pand aangewezen als gemeentelijk monument.
De Wybertjesfabriek
Hilversum-Oost, toen nog ‘Over het spoor’ genoemd, ontwikkelde zich aan het begin van de twintigste eeuw tot een industriële wijk met fabrieken en arbeiderswoningen. Al in 1902 werd op het terrein van de latere Wybertjesfabriek (Larenseweg 125) een plateelbakkerij voor tegels en aardewerk gebouwd, in opdracht van Otto Briegleb, mede-eigenaar van de Ripolin verffabriek. De woningen aan de Geuzenweg, pal achter de fabriek, werden in opdracht van de eigenaar gebouwd voor de fabrieksarbeiders, geheel in de geest van de tijd.
In 1919 werd de plateelfabriek verkocht aan de N.V. Gaba, die hier de Nederlandse productie van wybertjes begon, zo genoemd naar de Zwitserse arts Emanuel Wybert (1807-1884) die de keelpastilles in 1846 had ontwikkeld. Gaba staat voor Goldene Apotheke Basel, de apotheek die als eerste de wybertjes verkocht en later ook fabrieksmatig ging produceren. De populariteit van de keelpastilles zorgde ervoor dat de fabriek diverse malen moest uitbreiden.
Het magazijn annex expeditiegebouw
In 1948-1950 werd de fabriek verder uitgebreid met een naastgelegen magazijn annex expeditiegebouw. Vanwege de expeditiefunctie ligt het gebouw iets verder van de straat af. Het gebouw heeft de sobere kenmerken van een naoorlogs bedrijfsgebouw: uitgevoerd in baksteen (in een latere periode witgeschilderd) met relatief vlakke gevels en een plat dak. De stalen vensters zijn ritmisch in de gevel aangebracht. Ondanks de sobere uitstraling is het een zorgvuldig ontworpen gebouw, waarbij de hoge plint met bordes aan de voorgevel, de luifel op de verdiepingscheiding in voor- en zijgevels, en de vensterindeling in de rechter zijgevel voor decoratieve afwisseling zorgen. Bijzonder kenmerk is het wybertjesmotief tussen de keldervensters en vensters op de eerste bouwlaag in de rechter zijgevel.
Architect Stef Barenbrug
De uit Tilburg afkomstige architect S.G. Barenbrug nam in 1947 het architectenbureau van de vroeggestorven Nic. Andriessen (1892-1947) in Hilversum over. Barenbrug was opgeleid in de traditie van de Amsterdamse School, maar in de jaren dertig trad een sterke versobering op in zijn werk, dat verwantschap toont met de Delftse School (de meer traditionele baksteenbouw). In Hilversum realiseerde hij het belangrijkste deel van zijn oeuvre.
Herbestemming
Het pand Larenseweg 125, de oorspronkelijke wybertjesfabriek, is in de opzet en gevelindeling nog herkenbaar, maar is in 2006 qua materialisering vergaand gewijzigd. Het pand huisvest momenteel een schoonmaakbedrijf. Het magazijn annex expeditiegebouw is in 2021 na jaren leegstand herbestemd tot bedrijfsruimte.
Architect
Periode
Locatie
Larenseweg 123, Hilversum