Het Raadhuis in Hilversum (1931) is het hoogtepunt van het werk van Willem Marinus Dudok. Het is gebouwd in een parkachtige omgeving (een villawijk uit het einde van de 19e eeuw) op het voormalige landgoed “Den Witten Hull” dat in 1923 door de gemeente werd aangekocht. De funderingen van landhuis “Witten Hull”, dat voor het Raadhuis afgebroken werd, zijn nog steeds zichtbaar in het souterrain waarin tegenwoordig het Dudok Architectuur Centrum gehuisvest is.
Na zijn aantreden in 1915 als directeur Publieke Werken van de gemeente Hilversum begon Dudok vrijwel direct met het maken van plannen voor een nieuw raadhuis, maar pas in 1928 (na 10 ontwerpen voor diverse locaties) werd er begonnen met de bouw van het definitieve ontwerp. Door de situering op een vrij terrein – zonder rooilijnen en beperking van de bouwhoogte – was Dudok ongebonden in zijn ontwerp. Het resultaat is een sculpturaal gebouw bestaande uit kubistische volumes en horizontale gevellijnen met een 48 meter hoge toren als culminatiepunt. Bekijk een filmpje over de opening van het Raadhuis in 1931 waarbij aanwezig o.a. Commissaris der Koningin Jhr. Roell, minister van Waterstaat P.J. Reymer en burgemeester Lambooy.
Hoewel het concept van een middeleeuws raadhuis terug te zien is in het gebouw vanwege de groepering van de bouwvolumes rondom twee binnenplaatsen en de toepassing van een klokkentoren, wilde Dudok met zijn ontwerp een ander gevoel oproepen dan de gangbare symmetrische renaissancebouwwerken deden: hij maakte elke gevel asymmetrisch, imponerend en spannend door de verschillende massa’s te laten verspringen. Daarbij liet hij zich wel inspireren door stijlkenmerken uit de bouwkunst van het begin van de 20e eeuw, maar paste hij deze op zo’n eigen, onnavolgbare manier toe dat zijn ontwerp de toen heersende ‘mode’ oversteeg. Zijn versmelting van de abstractie van de Nieuwe Zakelijkheid en de decoratie van het expressionisme (in ons land beter bekend als de Amsterdamse School) oogstte alom bewondering. Door voor de draagconstructie een combinatie van beton en staal te gebruiken, was Dudok in staat om de dakranden en de gele bakstenen waaruit het gebouw opgetrokken is op diverse plekken de wetten van de zwaartekracht te laten tarten door ze suggestief te laten ‘zweven’. Overigens heeft Dudok speciaal voor het Raadhuis bakstenen met een afwijkend, langwerpiger formaat laten ontwikkelen. In combinatie met met de beroemd geworden schuine schaduwvoegen tussen de bakstenen versterkt dit op subtiele manier de horizontale lijnen in de gevels.
Hoewel het Raadhuis aan de buitenzijde kolossaal aandoet en een strenge, bijna militaristische uitstraling heeft, is de binnenzijde juist intiemer en kleurrijker van aard. In elke ruimte is de sfeer zorgvuldig afgestemd op de functie waarvoor deze ontworpen is, van materiaalgebruik tot meubilering, stoffering, decoraties, belettering, deur- en raambeslag. Daarmee is het Raadhuis een zogenaamd ‘gesamtkunstwerk’: in elk detail is de hand van de architect terug te vinden waardoor je het als één geheel ervaart.
In de periode 1989-1995 heeft het Raadhuis een ingrijpende restauratie ondergaan. De oorspronkelijke bakstenen, die te zacht gebakken en daardoor poreus waren, waren bijna overal kapot gevroren. Bij de restauratie moesten ze voor een groot deel vervangen worden door nieuwe exemplaren. In het interieur is zoveel mogelijk het authentieke meubilair teruggebracht en werden alle oorspronkelijke kleuren weer hersteld. De onverwacht kostbare restauratie vanwege jarenlang uitstel van groot onderhoud, is uitgevoerd onder leiding van Van Hoogevest Architecten uit Amersfoort en bekroond met de Europa Nostra Award.
Gids Merlyn Middelweerd: “De beleving begint buiten. Als je het gebouw nadert, dan word je je langzaam bewust van de steeds wisselende beelden, dat zien van al die verschillende bouwmassa’s die lijken te verschuiven ten opzichte van elkaar. Deze ‘coulissenwerking’ maakt het gebouw zo fascinerend en toont de grote kracht van Dudoks bouwwerk”. Haar favoriet is de hoofdingang aan de vijverkant, waar ze met verwondering naar kan blijven kijken. “Die dramatisch ver overstekende strakke luifel onder die hoge toren is prachtig. Het lijnenspel daar is onovertroffen. Ik raad mensen die een rondleiding komen volgen aan om eerst rustig rond het gebouw te lopen om zo vast een goed beeld te krijgen. Het interieur sluit tenslotte prachtig aan op de buitenkant”.
Gids Norman Vervat: “De trouwkamer is mijn favoriete ruimte in het raadhuis, vanwege de warme uitstraling. Kijk naar het prachtige marmer met de doorlopende beadering, gecombineerd met de rode stoelen van Dudok”. Norman vertelt op zijn rondleidingen graag over Dudok als waakhond. “Dudok heeft tot zijn dood geprobeerd het raadhuis te behouden zoals het door hem is ontworpen. Hij heeft zich verzet tegen onnodige aantastingen en ingrepen en daar mogen we hem dankbaar voor zijn. Mede dankzij Dudok de waakhond is het gebouw vrij gaaf behouden in de afgelopen eeuw”.
Gids Joke Reichardt: “Mijn favoriete ruimte in het Raadhuis is de vergaderkamer van B&W. In deze ruimte komen alle Dudok special effects samen, zoals de indirecte verlichting aan de wand, de door Dudok ontworpen vloerbedekking, stoelen, wandkast, de prachtige klok, het marmeren muurtje en natuurlijk de schitterende lamp boven de vergadertafel. De kleurstelling in deze ruimte is prachtig. Het is alsof je wordt ondergedompeld in Dudok”.
Op de foto hangt in deze ruimte nog het portret van oud-burgemeester Bakker, dat inmiddels verhuisd is naar de speciale burgemeestersgalerij in een van de raadhuisgangen. Hier hangen portretten van alle oud-burgemeesters van Hilversum, te beginnen met burgemeester Barend Andriessen (1825-1850), en eindigend met Pieter Broertjes (2011-2022).