Home / Architectuur / Architectuur Hilversum / 19e eeuw (1800-1915) / R.K. St. Vitus

R.K. St. Vitus
1892 / Dr. P.J.H. Cuypers

Emmastraat 5-7

De Rooms-katholieke Vituskerk uit 1892 is een neogotische kruisbasiliek en één van de grootste kerken uit het oeuvre van Pierre Cuypers (1827-1921). De toren behoort tot de vier hoogste kerktorens in Nederland. De kerk bevat vele gotische motieven. Het voorplein heeft een labyrint. In 2001 is het complex, bestaande uit kerk, pastorie en parochiehuis op de rijksmonumentenlijst geplaatst. Tussen 2003 en 2010 zijn kerk en toren uitgebreid gerestaureerd met behoud van oorspronkelijke details.

Nieuw katholiek elan

Toen het eind zestiende eeuw de katholieken verboden werd hun godsdienst openlijk te belijden, had dat tot gevolg dat zij hun kerkgebouwen kwijtraakten aan de protestanten. In Hilversum was dat het geval met de Grote Kerk op de Kerkbrink, die sindsdien een hervormde kerk is. Na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853 nam de katholieke kerkenbouw een enorme vlucht. In Hilversum leidde de groei van het aantal rooms-katholieke parochianen tot de bouw van een geheel nieuwe kerk aan de Emmastraat.

Pierre Cuypers

De St. Vituskerk is in 1891-1892 gebouwd naar een ontwerp van Dr. P.J.H. (Pierre) Cuypers. Hoewel Cuypers tegenwoordig het meest bekend is als architect van het Rijksmuseum (1876-1885) en het Centraal Station (1881-1889), beide te Amsterdam, had hij daarvoor al een belangrijke reputatie opgebouwd in het bouwen van katholieke kerken. Ook Cuypers’ zoon Joseph werkte mee aan het ontwerp. De bouw stond onder leiding van de later beroemd geworden architect Karel de Bazel die in die tijd in de leer was op het architectenbureau van Cuypers.

Gotische invloeden

De kerk heeft een kruisvormige plattegrond met een driebeukig schip en een lang, vijfbeukig transept. Het middenschip en de transepten hebben een houten stervormig gewelfplafond, de gewelven in koor, zijbeuken en viering zijn gemetseld. Zowel de binnenwanden als de buitenkant van de kerk zijn in baksteen gemetseld en versierd met gekleurde baksteenpatronen. In het ontwerp van de St. Vitus zijn veel gotische invloeden aanwezig, zoals de vlakke koorsluiting die naar Normandisch voorbeeld gemaakt is, de smalle lancetvensters die naar de Engelse gotiek verwijzen en het houten gewelf dat terug gaat op de St. Bavo te Haarlem (1370-1520).

Toren

De 98,3 meter hoge, vierkante toren wordt bekroond met een steile naaldspits en omgeven door vier hoge hoektorens. Tussen de deuren van de hoofdingang, die zich onderin de toren bevindt, is in 1905 een beeld van St. Vitus geplaatst, het gebeeldhouwd timpaan dateert uit 1922.

Interieur

Het hoogaltaar werd in 1893 vervaardigd door de Duits-Nederlandse beeldhouwer Friedrich Wilhelm Mengelberg (1837-1919). De gebrandschilderde ramen boven het hoogaltaar dateren uit 1892 en zijn gemaakt in het atelier van de Limburgse glazenier Frans Nicolas (1826-1894). In de kerk bevinden zich voorts de twaalf kruiswegstaties die in 1861 geschilderd zijn door de Hilversumse kunstschilder Antonius Brouwer.